dinsdag 17 juli 2012

17/07 Verliezen woorden hun kracht?


Buitenhof 6-05-'12: Hagens denkt het zijne van Peetooms woorden 

In september is het weer zover. Dan zijn er verkiezingen en mogen we weer gaan stemmen. In de weken ervoor zullen we weer om de oren geslagen worden met de nodige retoriek. Woorden als ‘samen’, ‘Europa’, ‘crisis’, ‘samenleving’, ‘zorgen’, ‘angst’, ‘vertrouwen’, ‘duurzaam’, ‘groen’ en ‘investeren’ zullen veelvuldig opduiken. Het zal gaan over ‘wie de rekening moet betalen’ en over ‘resultaten boeken’. Uiteindelijk zal het gros van de Nederlanders stemmen op de politicus waar ze de meest persoonlijke klik mee voelen en die ze het meest betrouwbaar vinden. Niet de stof, maar de vorm waarin die gegoten wordt zal de doorslag geven. En niet zozeer de partij, maar de persoon die de partij vertegenwoordigt. De meeste Nederlanders zijn niet nauwkeurig op de hoogte van de partijprogramma’s of de onderlinge verschillen daarin. Misschien is het logisch. Woorden verliezen hun kracht. Wat is een woord als ‘samen’ nog waard als die te pas en te onpas door politici gehanteerd wordt met de intentie om ‘ons’ als burger aan te spreken en daar een band mee te krijgen? Het doorzien van de intenties achter de woorden, maken die woorden al snel minder krachtig. Ik wil helemaal niet aangesproken worden als ‘burger’. Voor een ‘samengevoel’ ga ik wel naar een festival of een middagje kleien met kleuters. Politici zien zichzelf niet als burger. Er is dus geen sprake van ‘samen’ en dat hoeft voor mij ook niet. Wat mij betreft mag ook het woord ‘burger’ worden afgeschaft. Ik wil dat woord alleen maar uit mijn mond horen komen in relatie tot frietjes. Met mayonaise erbij. En niet opnieuw herinnerd worden aan het feit dat ik de macht niet heb om politieke beslissingen te beïnvloeden. Of eraan herinnerd worden dat zij die dat wel hebben, te veel met de vorm bezig zijn en te weinig met de stof. Woorden verliezen hun kracht, en daarom wordt de context belangrijker. Als de context de lezer of toehoorder een goed gevoel geeft, kan een woord altijd worden gebruikt. Maar als we straks na de verkiezingen weer in dezelfde spagaat terechtkomen als voorheen en politici gaan praten over dat ze ‘niemand willen uitsluiten’ omdat ‘Nederland gesproken heeft’ hang ik boven de wc. Dan kots ik mijn vega-burger en frietjes met mayonaise er keihard weer uit. Laten we hopen dat het niet zover hoeft te komen.

maandag 2 juli 2012

02/07 ‘Hoe duur was de suiker?’ Politiek theater of musical?


Gisteren bezocht ik de voorstelling ‘Hoe duur was de suiker?’ van John Leerdam. De stadsschouwburg was even omgetoverd tot klein Suriname. Het leek dan ook vooral een voorstelling te zijn voor de eigen achterban. Vanuit theaterwetenschappelijk perspectief gebeurde er niets schokkends. Vanuit de thematiek bezien – de vroegere slavernij met een link naar de moderne vormen van slavernij – valt het in de categorie politieke theatervoorstelling. Het is vrij schrijnend wat onze voorouders hebben gedaan in Suriname. Met de moderne vormen van slavernij lijkt het me een onderwerp waar een theatermaker flink mee aan de slag kan. Dit gebeurt helaas niet bij deze voorstelling. Het lijkt bijna alsof ik een musical bijwoon. En dat vind ik jammer, want ik wil bij dit soort onderwerpen geraakt worden en het gevoel krijgen dat het thema dusdanig serieus wordt genomen dat het ‘de aandacht geven’ overstijgt. Ik wil weglopen met het gevoel dat ik ermee aan de slag moet. Dat ik moet nadenken over mijn Surinaamse en Nederlandse roots. Dat ik – hoe klein ook – een inspanning moet leveren om dat stukje verleden een plek te geven en het heden opnieuw te bezien. In plaats daarvan loop ik weg met in mijn hoofd nog de nagalmende vrolijke deuntjes van ‘Hoe duur was de suiker’. Natuurlijk begrijp ik dat een stichting beperkte middelen heeft en het moet hebben van de goodwill van mensen die meewerken. En dat zijn er een hoop bij deze voorstelling. Grote namen uit de politiek en de mediawereld leveren hun bijdrage en dat is mooi. John Leerdam maakt de voorstelling die hij kan maken en dat is ook mooi. Maar als theaterwetenschapper vraag ik me af of het doel niet beter bereikt wordt door het wat kleinschaliger op te zetten en wat minder breed: er was een bombardement aan tekens op het podium aanwezig die elkaar niet noodzakelijk versterkten. ‘Haat kun je niet bestrijden met haat, maar uitsluitend met liefde’ wordt er meerdere malen in de voorstelling herhaald. Maar liefde betekent niet dat je zaken die aandacht behoeven met een mantel bedekt van muziek, gezelligheid en saamhorigheid. Liefde betekent soms juist dat je streng moet zijn en moet schokkeren om je medemens tot nadenken te dwingen. In het theater moet je je als regisseur beraden over elk afzonderlijk middel, code of teken dat je bij een voorstelling inzet. Alles wat op het podium gebeurt, moet ondersteunend zijn aan de grote boodschap of het doel dat je ermee wilt bereiken. Als het doel was een gezellige, saamhorige voorstelling te maken met wat flarden geschiedenis over ons koloniale verleden dan is dat gelukt. Er kwamen mooie, gevoelige nummers voorbij en er zaten zeker goede teksten in bepaalde dialogen/monologen. Het beeld op het videoscherm achter het podium, zoals de pamfletten over dat er nieuwe slaven te koop waren of omschrijvingen van gevluchte slaven, was soms erg confronterend en pijnlijk. Jammer dat die beelden werden overschaduwd door het hoge musicalgehalte.

Hoe duur was de suiker? van Stichting Julius Leeft. Gezien 01/7/2012 in de Stadsschouwburg. Meer info op www.stichtingjuliusleeft.nl.