28/03 Hoe Tinkebell de wereld redt

‘Though theatre can change the World, it will be by millimetres’
Peter Palitzsch

Het is zondag 27 maart 2011. Met tegenzin leg ik mijn scriptie weg. Ik heb een beeldende kunstenares beloofd om naar haar presentatie van het kunstproject Save The World te komen. Omdat we sinds kort bevriend zijn geraakt, besluit ik dat ik de conclusie van mijn scriptie ook wel kan schrijven op het einde van de dag. Mijn vriend trek ik mee. Het is mooi weer dus dat is mooi meegenomen. Aangekomen op de locatie nemen we plaats aan één van de vele tafels. Op de tafels staan steeds weer andere soorten theepotten, sommige antiek ogend, andere meer modern. Overal staan schalen met verschillende soorten gebak. Vers gebakken weet ik, me het sms’je herinnerend dat Katinka (beter bekend als Tinkebell) mij en anderen stuurde. Hierin vroeg ze of we eigen gebakken koekjes of cake wilden meenemen. In een andere sms had ze gevraagd om theepotten. Aan beide verzoeken had ik geen gehoor gegeven. Ik werd de afgelopen dagen opgeslokt door het afschrijven van mijn scriptie en ander werk. Een beetje onwennig om ons heen kijkend, namen mijn vriend en ik plaats aan een tafeltje dat goed zicht had op het scherm waarop later drie filmpjes zouden worden getoond. Een man met een vaag accent gaf een introductie op wat zou komen. Mijn ogen richtten zich op het scherm, terwijl ze af en toe afdwaalden naar Tinkebell die aan een ander tafeltje meekeek.
In de eerste film krijgen we een verslag te zien van hoe Tinkebell een hond ‘redt’ in Gambia. Uit de vele zwerfhonden kiest ze er één en brengt die naar een dierenarts. Die hond blijkt na het weekend ineens verdwenen maar de dierenarts wimpelt dit probleem weg met de woorden: ‘we found another dog, even better’. Tinkebell, wantrouwig ten opzichte van de dierenarts uit Gambia, zoekt een Westerse dierenarts op. Die behandelt de hond. Tinkebell vertrekt naar Nederland. We volgen dan een verslag van e-mailverkeer tussen Tinkebell en de dierenarts in Gambia. De hond ondergaat de ene medicatie na de andere, en overleeft de ene na de andere aandoening. Een paar keer vraagt de dierenarts aan Tinkebell om geld over te maken voor de medicatie en ingrepen. Na zes maanden reist Tinkebell naar Duitsland, waar de dierenarts met de hond heen is gereisd. Mijn vriend snapt tot zover niets van de film en fluistert in mijn oor: ‘Wat doe ik hier precies?’ Tinkebell kennende glimlach ik naar hem. Wacht maar, beloof ik. We zien hoe Tinkebell terugreist naar Nederland. De hond kijkt zielig, lijkt zich in zijn nieuwe omgeving niet thuis te voelen. Na een nacht de hond in huis te hebben gehad, zien we hoe Tinkebell de hond daarna aflevert bij het asiel. De dierenarts vraagt: Maar waarom heeft u het dier zes maanden laten behandelen en naar Nederland gebracht om het vervolgens bij een asiel af te leveren? Het antwoord krijgen we als toeschouwer niet te horen. We zien de hond achter tralies, met grote ogen kijken naar Tinkebell, die een foto van het beest maakt. Einde van de eerste film. In een tweede film zien we hoe Tinkebell twee Ikea showrooms koopt en ze inlaadt in een camperbus die helemaal naar de rand van de jungle van Guinea Bissau rijdt. We zien hoe Tinkebell daar een gezin met vier kinderen opzoekt. Ze leven in twee kleine ruimtes. Ze levert twee Ikea showrooms bij hen af, die precies passen in hun ruimtes. Daarna vertrekt ze, het gezin in vreugde achterlatend. Ze heeft ze ‘gered’. Mijn vriend heeft inmiddels de parodie door en begint het geniaal te vinden. Dan een derde film. Gedurende vijf dagen brengt Tinkebell een Chinese vogelkooiverkoper op de markt in Beijing elke dag een ander cadeau dat zij zelf leuk zou vinden. Eerst een taart. Dan een nieuwe kledingset (hij had elke dag hetzelfde aan). Dan een grote knuffelbeer. Dan een bezoek aan de kapper. Dan een tafel overladen met eten dat Tinkebell zelf heerlijk vindt, gebracht door een stoet uit het restaurant dat de man op de markt opzoekt. Gedurende die tijd communiceert Tinkebell niet met hem. Einde derde film.
Na deze drie films komen er vragen uit de zaal. Vragen als wat is er met de hond gebeurtd, wist het gezin uit Gambia dat u hen gebruikte voor uw kunstproject? en denkt u echt dat u deze mensen ergens van gered heeft? Mensen reageren deels ontstemd, deels lacherig. Tinkebell herhaalde tijdens het presenteren van de films regelmatig dat ze mensen ‘gered heeft’. Later blijkt dit een onderdeel van haar ‘act’ te zijn. Haar kunstproject is juist een onderzoek naar onze impulsen om - vanuit onze Westerse achtergrond - in landen die naar onze idee minder beschaafd of ontwikkeld zijn hulp te bieden en mensen te redden. Is het wel echte hulp die we geven, en waar komen die impulsen vandaan? Zegt het niet meer iets over onszelf? Het debat wordt op een bepaald moment grimmig als iemand Tinkebell vraagt of kunst geen grenzen moet kennen en of het wel verantwoordelijk is om bijvoorbeeld het gezin uit Gambia een dergelijk ongevraagd cadeau te doen en ze in het ongewisse te laten over haar intenties. Tijdens het debat wordt duidelijk dat ze van het publiek een denktank heeft gemaakt. Ze nodigt iedereen uit om op een online forum de projecten te blijven volgen (ze gaat in totaal 12 Save the World-projecten doen en reist hiervoor de wereld af). Iedereen mag op het forum feedback geven of ideeën opperen. Opgetogen verlaat ik na de presentatie het pand. Tinkebell zorgt er keer op keer voor dat ik de werkelijkheid anders ga bekijken en mijn denken aanpas. En dat is precies wat een politiek kunstenaar hoort te doen. Haar werkwijze levert dikwijls kritiek op van de media maar ze conformeert zich niet. Daar is lef voor nodig. Dit had een theatervoorstelling kunnen zijn. Voor mij is politiek theater dus springlevend. Ik heb geen schouwburg nodig om het bewijs hiervoor te leveren. Tinkebell redt niet de wereld, ze redt het theater.